Zalety suplementacji DHEA u kobiet

Dr hab. n. med. Michał Rabijewski

Zakład Zdrowia Prokreacyjnego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie

 Dr hab. n. med. Michał Rabijewski o DHEA:

• Niedobór DHEA występuje już po 35 roku życia a nasila się zwłaszcza po menopauzieNiedobór DHEA jest istotną przyczyną obniżenia nastroju i depresji, osteoporozy, otyłości, cukrzycy a także obniżenia libido oraz pogorszenia jakości skóry i włosów
• Wyrównywanie niedoborów DHEA u kobiet (w dawce 25 mg dziennie) jest bezpieczną i pozbawioną działań ubocznych metodą zapobiegania i leczenia procesów związanych ze starzeniem
• DHEA zmniejsza objawy menopauzy, poprawia nastrój, sprawność fizyczną, libido a także zmniejsza ryzyko osteoporozy

Co to jest DHEA?

Dehydroepiandrosteron (DHEA) – słaby androgen nadnerczowy – wytwarzany jest w korze nadnerczy. Najwyższe stężenie DHEA występuje około 35 roku życia (30-35 mg na dobę). W wieku późniejszym obserwujemy stopniowe zmniejszanie się nadnerczowej produkcji DHEA, aż do śladowych ilości kilku mg/dobę u kobiet 80-letnich, a więc wartości nie przekraczających 10% wydzielania u osób młodych. Obniżenie produkcji DHEA obserwowane wraz z wiekiem dodatkowo pogłębia nakładanie się chorób układu krążenia, nowotworów, depresji, cukrzycy i osteoporozy.

U kobiet DHEA metabolizowany jest w tkankach docelowych głównie do androgenów, tj. testosteronu, ale powstają także z niego estrogeny – estradiol i estron. Kierunek metabolizmu DHEA zależy od układu enzymatycznego jakim dysponuje dana tkanka i narząd. Narządy estrogenozależne (np. układ moczowo płciowy, tkanka kostna) produkują głównie estrogeny, natomiast w ośrodkowym układzie nerwowym i w skórze z DHEA powstają głównie androgeny.

Rola DHEA w ustroju

DHEA jest „hormonem macierzystym”, ponieważ w tkankach obwodowych ulega przemianie do innych hormonów – estrogenów i androgenów – i za ich pośrednictwem wywiera działania metaboliczne.

DHEA wpływa korzystnie na układ odpornościowy zwiększając liczbę komórek odpowiedzialnych za cytotoksyczność. Może także wywierać działanie antynowotworowe i antyoksydacyjne (podobnie do witaminy E i C). DHEA zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona i Alzheimera, a więc wywiera efekt ochronny na ośrodkowy układ nerwowy. Działa także jako neuroprzekaźnik w mózgu i reguluje procesy zapamiętywania. Prawidłowa aktywność DHEA w mózgu odpowiada za poziom nastroju. Zaburzenia w rytmie jego wydzielania mogą powodować depresję.

Obniżanie się wraz z wiekiem stężeń DHEA współistnieje ze wzrostem częstości występowania miażdżycy, otyłości oraz cukrzycy. Stwierdzono niskie stężenie DHEA u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego. DHEA zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej, głównie powstawanie blaszki miażdżycowej w naczyniach. Wykazano, że czym wyższe stężenie DHEA tym wyższe stężenie HDL-cholesterolu a niższe cholesterolu całkowitego i LDL-cholesterolu. Niedobór DHEA może być także jedną z przyczyn powstawania zespołu metabolicznego, tj. współistnienia u poszczególnych pacjentów nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii, otyłości brzusznej i zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Jest on czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego a przede wszystkim choroby wieńcowej.

U kogo stosować DHEA?

Jak wspomniano, niedobór DHEA staje się istotny już u kobiet po 35 roku życia. W tym okresie (do około 50 roku życia, czyli do menopauzy) objawy niedoboru DHEA mogą powodować obniżenie jakości życia, pogorszenie libido, obniżenie nastroju, zaburzenia snu oraz istotne pogorszenie jakości skóry (skóra sucha, o zmniejszonej elastyczności, zanik gruczołów łojowych). Opisano tzw. zespół niedoboru androgenów charakteryzujący się wyżej opisanymi zaburzeniami i pojawiający się często już przed 40 rokiem życia.

Wydłużenie długości życia sprawiło, że okres menopauzalny stanowi przeciętnie jedną trzecią życia kobiety. Najczęstsze objawy menopauzy to zmiany naczynioruchowe (tzw. objawy wypadowe): uderzenia gorąca i zlewne poty, nudności, zawroty głowy, bóle mięśniowe i stawowe oraz zaburzenia emocjonalne – drażliwość, nadpobudliwość, stany lękowe, zespoły nerwicowe czy depresyjne oraz zaburzenia snu. U kobiet po menopauzie obserwuje się zmniejszenie libido, reaktywności seksualnej i wrażliwości stref erogennych oraz przy towarzyszącym zespole „suchości” często występujące bolesne stosunki płciowe.

Deficyt estrogenów prowadzi do ubytku masy kostnej czyli osteoporozy i wzrostu ryzyka złamań. Metaboliczne następstwa menopauzy zwiększają ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. Obserwuje się niekorzystny profil lipidowy, narasta insulinooporność, zmniejsza się tolerancja glukozy. Są to ważne elementy patogenezy miażdżycy a także nadciśnienia tętniczego, otyłości i cukrzycy.

Hormonalne leczenie zastępcze estrogenami usuwa wiele z objawów menopauzy i zapobiega ubytkowi masy kostnej ale nie jest pozbawione wad i nie może być stosowane u wszystkich kobiet. „Klasyczne” hormonalne leczenie zastępcze estrogenami może nieznacznie zwiększac ryzyko ryzyka raka piersi oraz udarów mózgu. Spowodowało to zmianę podejścia do leczenia zastępczego i konieczność szukania innych skutecznych i bezpiecznych metod leczenia objawów towarzyszących kobietom po 40-50 roku życia.

DHEA – nowy pomysł na hormonalne leczenie zastępcze u kobiet

Do niedawna okres menopauzy wiązany był u kobiet tylko i wyłącznie z niedoborem estrogenów. Dziś wiemy, że objawy pogorszenia jakości życia i niekorzystne zjawiska metaboliczne pojawiające się często już od 40 roku życia, związane są z niedoborem DHEA.  Bdania nad efektami suplementacji DHEA wykazały korzystny wpływ na jakość życia, nastrój, metabolizm a także zmniejszenie ryzyka powstawania niektórych nowotworów. Określenie DHEA „hormonem młodości” nie jest pozbawione racjonalnych podstaw.

Wiele z objawów niedoboru DHEA jest podobnych do objawów niedoboru estrogenów, ale jak wspomniano, z DHEA u kobiet powstaje głównie testosteron. Opisano zespół niedoboru androgenów charakteryzujący się zmniejszeniem libido, zmianami wstecznymi w obrębie skóry i włosów a także obniżonym nastrojem.

Stosowanie DHEA ma korzystny wpływ na jakość życia, libido i psychikę kobiet. Ponad 80% kobiet stosujących DHEA zauważyła poprawę jakości snu, pacjentki czuły się bardziej zrelaksowane, dysponujące większą energią, lepiej znosiły stres. DHEA u kobiet zwiększa libido i satysfakcję z życia seksualnego. DHEA pomaga także uzupełnić energię życiową, poprawia nastrój i zmniejsza ryzyko depresji.

Suplementacja DHEA u kobiet wpływa pozytywnie na jakość kości i zmniejsza ryzyko osteoporozy. Ryzyko złamań u kobiet w wieku 60 lat wynosi 50%. Gęstość mineralna kości w dużym stopniu zależna jest od DHEA, bowiem androgenowe działanie DHEA korzystnie wpływa na jakość kości. U pacjentek z osteoporozą wyrównywanie niedoboru DHEA zwiększa gęstość kości a zatem prawdopodobnie zmniejsza ryzyko złamań. DHEA stanowi atrakcyjną alternatywę dla leczenia estrogenami, zwłaszcza ze względu na odmienny mechanizm działania leku.

Leczenie DHEA ma także korzystny wpływ na jakość skóry. DHEA poprawia funkcję gruczołów łojowych a więc poprawia nawilżenie skóry. Powoduje także zwiększenie syntezy kolagenu w skórze co wpływa korzystnej na jej elastyczność.

Dawkowanie i bezpieczeństwo stosowania DHEA u kobiet

Leczenie estrogenami może wpływać niekorzystnie na endometrium (macicę) oraz piersi. Podczas stosowania DHEA stwierdzono zanik endometrium bez wpływu na ryzyko raka macicy a także wykazano, że kobiety z niższymi stężeniami DHEA częściej zapadają na raka piersi. Podobny związek wykazano pomiędzy DHEA a rakiem jelita grubego.

Przy stosowaniu prawidłowych dawek DHEA u kobiet nie obserwujemy objawów ubocznych. Pojawienie się zmian trądzikowych, nieprawidłowego owłosienia, przetłuszczania skóry lub obrzęków świadczy o przedawkowaniu leku. Wymienione objawy pojawiają się rzadko i tylko w przypadku istotnego przekroczenia zalecanych dawek.

Podsumowanie       

• Dehydoepiandrosteron (DHEA) jest słabym hormonem androgenowym wydzielanym przez korę nadnerczy.
• Niedobór DHEA występuje już po 35 roku życia a nasila się zwłaszcza po menopauzie
• Niedobór DHEA jest istotną przyczyną obniżenia nastroju i depresji, osteoporozy, otyłości, cukrzycy a także obniżenia libido oraz pogorszenia jakości skóry i włosów
• Wyrównywanie niedoborów DHEA u kobiet (w dawce 25 mg dziennie) jest bezpieczną i pozbawioną działań ubocznych metodą zapobiegania i leczenia procesów związanych ze starzeniem
• DHEA zmniejsza objawy menopauzy, poprawia nastrój, sprawność fizyczną, libido a także zmniejsza ryzyko osteoporozy